دري را گشوده اند به وسعت دامنه اجابت!
سفره اي را گسترده اند به بي کرانگي يک دعوت عاشقانه.
سلامي را منتظر نشسته اند به نيازمندي يک بنده؛ يک عبد ضعيف؛ يک عاشقِ مسکين؛
يک من و يک توِ محتاج!
رخصت داده اند به نجيبانه ترين نگاه معصومي که پناهي جز اين آستان غني نيافته است!
رمضان دعوتي است معنوي و من و تو ميهمان عرش خدايي.
هوشيار باش! که شايد اين ماه شعبان آخرين شعبان عمر تو باشد، شايد اين رمضان آخرين رمضان عمر تو باشد. چه کسي ميداند چه پيش خواهد آمد؟ زندگي ما به گونهاي است که نسبت به هيچ يک از عوامل متزلزل کننده و بر هم زننده زندگي اختيار و کنترلي نداريم و هر لحظه ممکن است در معرض مرگ قرار بگيريم. (فرازي از دعاي ماه شعبان و آمادگي براي ماه مبارک رمضان)
"شهر رمضان الذي انزل فيه القرآن هدي"
«رمضان» از ماده «رمض» به معناي سوزاندن است؛ البتّه سوزاندني که دود و خاکستر به همراه نداشته باشد. علت نامگذاري اين ماه از آن روست که در ماه رمضان، گناهان انسان سوزانده و نابود مي شود. ماه رمضان، ماه نزول قرآن مي باشد و تنها ماهي است که نامش در قرآن آمده و شب قدر نيز در اين ماه است.
پيامبراکرم صلي الله عليه و آله فرمودند: «تمام کتاب هاي آسماني، در ماه رمضان نازل شده اند. ماه رمضان، بهترين ماه خدا است». آن حضرت در جمعه آخر ماه شعبان، خطبه مفصّلي در عظمت ماه رمضان ايراد کرده اند که در بعضي از تفاسير و کتب روايي آمده است.
همچنين در صحيفه ي سجاديه، امام سجاد عليه السلام با دعايي به استقبال ماه رمضان رفته و در وداع آن ماه، مناجات جان سوزي دارند.
گوشه اي از فضايل «ماه رمضان»
1. ماه خدا: ماه رمضان تنها ماهي است که نامش در قرآن آمده(بقره: 185) و مستقيما به خداوند سبحان استناد دارد. امام رضا عليه السلام از حضرت علي عليه السلام نقل فرمود: «روزي رسول خدا صلي الله عليه و آله خطبه اي خواند و در آغاز آن فرمود: «ايُّها النّاسُ قَد اَقبَلَ اِليکم شهرُ اللّهِ...»؛(عيون اخبارالرضا ، ج 1، ص 230 ) مردم، آگاه باشيد که ماه خدا به سوي شما روي کرده است... .
امام سجاد عليه السلام نيز در وقت وداع با ماه رمضان چنين فرمود: «السّلام عليکَ يا شهرَ اللّهِ الأکبر، و يا عيدَ اوليائِه...»؛(صحيفه کامله سجّاديه، دعاي چهل و پنجم) سلام بر تو اي بزرگ ترين ماه خدا و اي عيد دوستان خدا.
2. برتر از تمام ماه ها: ماه رمضان به لحاظ ارزشي، با ساير ماه ها فرق دارد و بر آن ها برتري دارد. از رسول اکرم صلي الله عليه و آله نقل شده است: «انَّ شهرَکم هذا ليسَ کالشهور»؛(الامالي، ص 33) محقّقا اين ماه شما همانند ديگر ماه هاي سال نيست.
امام سجاد عليه السلام در سخن ديگري در جهت تبيين وجه اين برتري مي فرمايد: «پس خداوند برتري ماه رمضان را بر ديگر ماه ها از اين راه نشان داده که در اين ماه، محرّمات زياد و فضيلت هاي آشکار و مشهوري مقرّر شده است. و از اين رو، از باب بزرگداشت اين ماه، چيزهايي را که در ديگر ماه ها حلال است، در ماه رمضان حرام شمرده و به خاطر تکريم آن، خوردني ها و نوشيدني ها را ممنوع فرموده است... و فضيلت يک شب از شب هاي اين ماه را بر فضيلت شب هاي هزار ماه ديگر ترجيح داده و نام آن را «شب قدر» نهاد...»
3. ماه زينت بهشت: مأموران الهي براي ورود و فرا رسيدن ماه رمضان، بهشت را زينت مي کنند.(بحارالانوار،ج 93، ص 338)
4. ماه نزول قرآن: قرآن که برترين کتاب آسماني و بهترين سخن الهي است، در ماه رمضان و شب مبارک «قدر» نازل شده است.( قدر: 2) شب قدر طبق صريح آيه قرآن و گفتار نبوي، از هزار ماه برتر است. امام صادق عليه السلام فرمود: «و قلبُ شهر رمضانَ ليلةُ القدرِ.»(بحارالانوار،ج 93، ص 386)
5. ماه ضيافت الهي: رمضان تنها ماهي است که از آن به عنوان ظرف مناسب براي مهماني پروردگار از بندگان مؤمن ياد شده است. بدين روي، مي بينيم: در فرازي از خطبه اي که رسول گرامي صلي الله عليه و آله در آستانه ورود به «ماه رمضان» ايراد فرموده آمده است: «اَيُّها النّاسُ قَد اَقبلَ اِليکم شهرُ اللّهِ... هو شهرٌ دُعيتم فيه الي ضيافةِ اللّه...»؛(بحارالانوار،ج 93، ص 356) اي مردم، ماه خداوند به سوي شما روي کرده است...؛ ماهي که شما در آن ماه به مهماني پروردگار کريم دعوت شده ايد..
ماه رمضان، ماه تقرب به خدا
مطلب اول اينکه درباره ماه مبارک رمضان اهل معرفت اين تعبير را دارند که اين ماه، دار ضيافت الهي و يکي از منازل سالکين إلي الله است. «سلوک إلي الله» يعني سير معنوي روح به سوي خدا و تقرّب به او که البته اين سير و اين تقرّب، داراي درجات و مراتب است.
سر ريز شدن رحمت الهي در اين ماه
در يک روايت دارد: «إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي کُلِّ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عِنْدَ الْإِفْطَارِ سَبْعِينَ أَلْفَ أَلْفِ عَتِيقٍ مِنَ النَّارِ کُلٌّ قَدِ اسْتَوْجَبَ النَّارَ فَإِذَا کَانَ آخِرُ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَعْتَقَ فِيهَا مِثْلَ مَا أَعْتَقَ فِي جَمِيعِهِ». يعني خداوند در ماه رمضان هنگام افطار هفتاد هزار هزار نفر از افرادي را که مستحق آتش هستند نجات مي دهد و در شب آخر از اين ماه به اندازه تمام کساني که در طول اين يک ماه نجات داده است، از آتش جهنم نجات مي دهد. همه اينها نشانه سرريز شدن فضل و رحمت الهي در اين موقعيت زماني است.
در روايت ديگري دارد: «إذَا کَانَ أوَّلَ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ غَفَرَ اللهُ لِمَنْ شَاءَ مِنَ الْخَلْقِ فَإذَا کَانَتْ اللَّيْلَةَ الَّتِي تَلِيهَا ضَاعَفَهُمْ فَإذَا کَانَتْ اللَّيْلَةَ الَّتِي تَلِيهَا ضَاعَفَ کُلَّمَا أعْتَقَ حَتَّي آخَرَ لَيْلَةٍ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ تَضَاعَفَ مِثْلَ مَا أعْتَقَ فِي کُلِّ لَيْلَةٍ». يعني همين طور هر شب با ضريب بالاتر نسبت به شب قبل، تعداد بيشتري از بندگانش را تطهير مي کند، تا اين حجاب هاي ظلمانيه آنها برطرف شود. اينها همه مقدمه اين است که اين عبد بتواند با او حرف بزند.
رمضان، فرصت توبه
حضرت رسول اکرم (ص) خبر مي دهد که خداوندِ منان در هر روزي از ماه رمضان هزار هزار عاصي را از آتش دوزخ آزاد گرداند و چون شب جمعه و روز جمعه شود، در هر ساعتي چندان آزاد کند که در هر روزي آزاد گردانيده باشد؛ پس اي عاصي! اين ماه را غنيمت شمار و مثل زمان هاي ديگر نَينگار، چه آنکه آن بحري است که هرکه آلوده به نجاستِ معصيت باشد، چون به وي درآيد، پاک و پاکيزه گردد و اين ماه، سلطاني است که هرکه در سايه چترِ او آيد، از همه عالم بر سر آيد و هرکه در اين ماه خلعتِ توبه نيافت، در کدام ماه خواهد يافت؟! (شيخ علي اکبر نهاوندي، خزينة الجواهر، ص 430)
رمضان، ماه اسارت شياطين
گناه و معصيت سبب دوري از رحمت و غفران الهي است و از آنجا که ماه رمضان، سراسر نور رحمت است و تمامي درهاي رحمت الهي در اين ماه بسوي زمينيان گشوده مي شود لازم است تا عوامل دور کننده ي انسان ها از رحمت بيکران پروردگار از ميان برداشته شود. از اينرو در اين ماه شياطين در حصارند به گونه اي که به فرموده نبي مکرم(صلي الله عليه و آله) هر شيطان رانده شده توسط هفت فرشته به بند کشيده مي شود و تا پايان اين ماه رها نمي گردد. «وَ قَدْ وَکَّلَ اللَّهُ بِکُلِّ شَيْطَانٍ مَرِيدٍ سَبْعَةً مِنْ مَلَائِکَتِهِ فَلَيْسَ بمخلوق [بِمَحْلُولٍ حَتَّى يَنْقَضِيَ شَهْرُکُمْ هَذَا ؛(. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شيخ صدوق، ص65) خداوند بر هر شيطان راندهشدهاى هفت فرشته را گمارد و آن شيطانها رها نشوند تا آنگاه که ماه شما به پايان رسد.»
ويژگي هاي بزرگترين ضيافت الهي
در رمضان، مؤمنان با «يا ايّها الّذين آمنوا کُتب عليکم الصّيام» به مهماني خداوند دعوت شده اند، و اين مهماني ويژگي هايي دارد:
۱.ميزبان، خداوند و مهمانان را شخصاً دعوت کرده است.
۲. وسيله ي پذيرايي، شب قدر، نزول قرآن، فرود آمدن فرشتگان، استجابت دعا، لطافت روح، و دوري از دوزخ است.
۳. زمان پذيرايي، ماه رمضان است که به گفته ي روايات، اوّل آن رحمت، وسط آن مغفرت و آخر آن پاداش است.
۴. چگونگي پذيرايي، شب قدر به گونه اي است که در آن نياز يک سال مهمانان تأمين مي شود و زمين با نزول فرشتگان در شب قدر مزيّن مي گردد.
۵. غذاي اين ماه، غذاي روح است که براي رشد معنوي لازم است، نه غذاي جسم. لطف غذاي اين مهماني، آيات قرآن است که تلاوت يک آيه ي آن در ماه رمضان، همچون تلاوت تمام قرآن در ماه هاي ديگر است.اين مهماني، هيچ گونه همخواني و شباهتي با مهماني هاي دنيوي ندارد. خداوندِ عالِم و غني و خالق و باقي و عزيز و جليل، ميزبان انسان هاي جاهل و فقير و فاني و مخلوق و ذليل مي شود و مي گويد: «من دعايتان را مستجاب مي کنم و براي هر نفسي که در ماه رمضان مي کشيد، پاداش تسبيحي عطا مي کنم».